Jeleń sika - Cervus nippon
Jeleń sika - Cervus nippon (Temminck, 1838)
Rząd: Parzystokopytne - Artiodactyla
Rodzina: Jeleniowate - Cervidae
Opis: Jeleń sika, zwany też jeleniem plamistym, pokrojem ciała zbliżony jest do jelenia szlachetnego, natomiast wielkością do daniela; mocnej budowy ciała. Głowa stosunkowo mała, o krótkiej części twarzowej; uszy duże, szerokie, ruchliwe. Ubarwienie brunatne, dość zmienne. Latem wierzch ciała osobników dorosłych rudawo brunatny, z drobnymi, niewyraźnie zarysowanymi białymi plamkami i ciemną linią grzbietu. Głowa i szyja bez plamek. Lustro białe, z góry i z boków czarno obrzeżone. Ubarwienie zimowe ciemnobrunatne, białawych plamek brak lub są słabo widoczne. Szyja byków w sukni zimowej jest porośnięta dłuższym włosem tworzącym grzywę sięgającą nasady przednich kończyn. Na tylnych kończynach po stronne zewnętrznej poniżej stawu skokowego znajdują się metatarsalne gruczoły zapachowe, zwane przez myśliwych gruczołami piętowymi. Pola tych gruczołów pokryte są jasną sierścią tworzącą wyraźne plamy długości 5-7 cm i szerokości 3-5 cm . Ogon biały z czarną pręgą schodzącą z grzbietu. Ubarwienie cielęcia plamiste. Plamki ułożone są rzędami wzdłuż ciała. Pora linki jest zmienna zależnie od regionu; w Polsce wiosną następuje pod koniec maja, a jesienią - we wrześniu.
Wzór zębowy: 0 1 3 3 /3 1 3 3

Występowanie: Ojczyzną jelenia sika jest wschodnia Azja: Kraj Ussuryjski, Chiny, Mandżuria, Korea i Japonia. Aklimatyzowany w wielu krajach Europy i poza nią w Ameryce (USA, Argentyna), Afryce (Maroko i Madagaskar), w Nowej Zelandii oraz w rezerwatach i fermach pantowych ZSRR. W Polsce jeleń sika występuje na Śląsku koło Pszczyny, gdzie został wprowadzony w 1895 r., oraz koło Zalewu Wiślanego (okolice Kadyn), dokąd introdukowano go w 1910 r.

Biotop: Typowym środowiskiem tego jelenia są gęste lasy liściaste i mieszane obfitujące w podszyt i runo, ze zbiornikami wodnymi, błotami, gąszczami i otwartymi przestrzeniami. W lasach pszczyńskich jelenie te obserwowano najczęściej w borze mieszanym wilgotnym oraz na łąkach i liniach oddziałowych. Niedostępność terenu wynikająca np. z jego zróżnicowanej rzeźby lub obecności mokradeł wydaje się warunkiem sprzyjającym stałości ostoi dla tego gatunku.

Pokarm: Pokarm jelenia sika stanowią zioła, trawy oraz gałązki drzew i krzewów.

Rozród: W lasach kadyńskich ruja jeleni sika rozpoczyna się zwykle w połowie października i trwa, zależnie od pogody, do końca listopada. W lasach pszczyńskich ruja zaczyna się w połowie września i trwa do połowy października. Byki biorą udział w rui dopiero w wieku 3-4 lat. Dorosły byk może gromadzić przy sobie kilka łań lub też wyszukiwać rujne łanie pojedynczo ze stada. Łanie są dojrzałe płciowo w 2 roku życia, lecz uczestniczą w rozrodzie w zasadzie dopiero w 3 roku życia. Kopulacja trwa około 4 sekund i jest zwykle powtarzana po 10-15 minutach. Byki jelenia sika w okresie rui są bardzo bojowo nastawione w stosunku do byków jelenia szlachetnego, i w razie spotkania w łowiskach, w których współwystępują, często je przepędzają. Kryją też czasem łanie jelenia szlachetnego, na skutek czego dochodzi do krzyżówek tych gatunków (Irlandia).

Długość okresu ciąży u łań jelenia sika waha się od 222 do 238 dni. Wycielenia następują od połowy maja do początku czerwca. Laktacja trwa 3-4 miesiące. Łania rodzi zwykle 1 cielę, lecz zdarzają się i bliźnięta.

Rozwój poroża: W ósmym miesiącu życia byka wykształcają się możdżenie, na których w drugim roku życia byk osadza krótkie (10-15 cm), gładkie, ostro zakończone tyki. W trzecim roku życia jest zwykle znowu szpicakiem, lecz tyki są wtedy dłuższe i grube oraz mają wyraźną różę.

W czwartym roku życia nasadza poroże szóstaka albo słabego ósmaka; u naszych jeleni sika forma widłaka zdarza się bardzo rzadko. W piątym i następnych latach życia byk nosi wieniec ósmaka, tj. formę typową dla tego gatunku jeleni. Z wiekiem byka jego poroże przybiera na długości i grubości, na tykach pojawiają się tzw. perły i bruzdy. Stare byki uwsteczniają się, tj. ich kolejne poroża powracają do formy szóstaka. Uszkodzenia i anomalia poroża są dość częste. Poroże zrzucane jest zwykle w kwietniu, przez stare byki wcześniej, przez młodsze później. Scypuł poroża jest inny niż u jelenia szlachetnego, mniej owłosiony, ciemniejszy, a naskórek jest aksamitnie miękki w dotyku. Scypuł ten jest wycierany na przełomie sierpnia-września. Maksymalną długość życia jelenia sika ocenia się na około 20 lat.

Behawior: Jeleń sika prowadzi stadny tryb życia, choć liczebność chmar w naszych warunkach jest raczej niewielka: 2-6 sztuk. W stanie dzikim jest bardzo ostrożny i unika ludzi. Ma dobry wzrok; podobnie jak nasze jelenie szlachetne reaguje silniej na przedmioty poruszające się niż nieruchome.

Ma też dobry słuch i węch oraz narządy zmysłu, dotyku w postaci włosów czuciowych, licznych zwłaszcza na pysku. Głos ostrzegawczy u obu płci jest podobny, brzmi jak świst kozicy, lecz jest silniejszy, słyszalny z odległości 200-500 m.

W połowie lata łanie z cielętami zbierają się w chmary liczące 8-12 sztuk i wtedy zdradzają swą obecność częstymi gwizdami umożliwiającymi im utrzymanie łączności w gąszczach, gdzie wzrok zawodzi. Głos byka w okresie godowym to gwizd trwający 3-4 sekundy; zaczyna się nutą niską, a kończy wysoką. Byk powtarza go kilka razy w odstępach 2-3 minut. Jeśli się jest blisko byka, słychać jak gwizd kończy się chrapliwym stęknięciem. Byki gwiżdżą najintensywniej wieczorem po zmroku, a najrzadziej w godzinach przedpołudniowych, co wiąże się z faktem, że aktywność dobowa tych jeleni wzrasta równomiernie od godzin rannych, osiągając szczyt wieczorem. W grupie byków można wyróżnić cztery kategorie socjalne: dominanty, podporządkowane, migranty i niedojrzałe roczniaki. W lasach pszczyńskich byki jelenia sika tworzą czasem zimą chmary wspólnie z bykami jelenia szlachetnego, co stanowi dość osobliwy widok ze względu na duże różnice w wielkości osobników obu tych gatunków.

Rola: jelenia sika w naszych ekosystemach leśnych nie jest jeszcze jednoznacznie określona. Na sprzyjających siedliskach gatunek ten może być liczniejszy niż jeleń szlachetny (np. w lasach kadyńskich), z którym może tworzyć stada mieszane oraz krzyżować się. Nie jest to zjawiskiem korzystnym, gdyż krzyżówki te nie przedstawiają specjalnej wartości. Współżycie jeleni sika z danielami w jednym łowisku jest dość zgodne, również w stosunku do sarny jeleń ten nie jest agresywny. Obecnie istniejące w Polsce grupy populacyjne tego gatunku żyją w lasach pszczyńskich i kadyńskich już kilkadziesiąt lat co dowodzi, że dość dobrze się aklimatyzowały. Jeleń sika jest zwierzyną osiadłą, dość odporną na pasożyty, nie czyni szkód w płodach rolnych. Mógłby zasiedlać mniejsze kompleksy leśne nie nadające się do hodowli jelenia szlachetnego stanowiąc w nich barwny element krajobrazowy.

źródło: lowiecki.pl fotografie: wikipedia.pl