SARNA

Sarna europejska Capreolus capreolus

Występowanie
Sarna jest najmniejszym, a jednocześnie najpospolitszym przedstawicielem gatunków jeleniowatych, występującym na obszarach Eurazji. Zamieszkuje cała Europę, z wyjątkiem północnej Skandynawii i północnych terenów byłego ZSRR. Na wschodnich krańcach – Syberia, Mongolia, Chiny – żyje sarna syberyjska.
W Polsce sarna występuje – poza wyższymi partiami gór – na terenie całego kraju, najliczniej jednak reprezentowana jest w zachodniej jego części.
Wynikiem dalekiej adaptacji środowiskowej, odbiegającym od dawnych zwyczajów sarny, jest powstanie ekotypu sarny polnej.

Cechy morfologiczne
Głowa sarny jest krótka, z profilu o zarysie zbliżonym do trójkąta, szeroka u nasady, zwęża się klinowato ku przodowi przechodząc w gębę, która zakończona jest chrapami koloru czarnego.
Świece są brtunatnoczarne.
Łyżki mają kształt podłużnie owalny, a długość ich sięga 2/3 długości głowy. Szyja stosunkowo cienka.
Tułów krępy.
Kwiat bardzo krótki, prawie niewidoczny.
Uderzająco wysokie i cienkie są cewki, zakończone są parą racic oraz parą szpil.
Długość ciała ok. 130 cm.
Wysokość dochodzi do 75 cm.
Latem suknia jest żółtawo-rudawa.
Zimą strona grzbietowa brunatno-szara, boki i strona brzuszna nieco jaśniejsza.
Koźle ma kolor brunatny, na bokach i grzbiecie występuje kilka rzędów drobnych, białawożołtawych cętek. Po 2-3 miesiącach przydziewa nową suknię podobną do letniej szaty sarny dorosłej.
U osobników dorosłych na pośladkach znajduje się biała plama – lustro.
U kozła widoczny pędzel – kiść włosów wyrastających z napletka i jego okolicy.
Koza natomiast ma fartuszek – gęstą kiść włosów o długości 5-7 cm, zwisających w okolicy sromu i dzielący lustro na dwie części.
Masa sarny waha się od 12 do 20 kg.

Określenie wieku
Bierzemy pod uwagę wielkość osobnika, budowę ciała, sposób zachowania się.

Poroże
Na rozwój parostków oprócz cech genetycznych mają wpływ czynniki środowiskowe – baza pokarmowa, warunki pogodowe, przebyte choroby.
Wyróżniamy trzy formy rozwojowe parostków: szpicaki, widłaki i szóstki.
Tyki są zwykle uperlone, widoczne są również bruzdy.
Masa parostków może dochodzić do 0,7 kg.

Tryb życia

Sarna ma przede wszystkim bardzo dobrze rozwinięty węch i słuch. Wzrok zajmuje dopiero trzecie miejsce.
W pokarmie sarny przeważają rośliny uprawne. Sarna żeruje co kilka godzin.

Rozmnażanie się
Dojrzałość płciową osiąga w wieku 14 miesięcy (drugi rok życia). Ruja przypada na lipiec, sierpień. Koza jest grzejna przez 2-4 dni, w tym czasie rogacz nie odstępuje jej na krok. Koza zostaje pokryta kilkanaście razy.
Kozy, które nie zostały pokryte podczas rui zasadniczej, grzeją się po raz drugi pod koniec listopada lub w początku grudnia. W tym okresie znowu mogą zostać pokryte (głównie młode kózki, które nie osiągnęły wcześniej dojrzałości płciowej). Większość kóz zostaje jednak pokryta w okresie letnim, a okres od lipca-sierpnia do grudnia nazywamy okresem ciąży utajonej. Po zygocie tworzy się zarodek, który osiąga stadium blastuli i pozostaje w nim aż do grudnia, po czym jego rozwój nabiera tempa.
Kozy kocą się na przełomie maja i czerwca. Jedna koza rzuca jedno lub dwa koźlęta, rzadko więcej.
Okres laktacji trwa aż do grudnia . Kozy wodzą swoje koźlęta przez cały rok.

Okres polowań

kozły - od dnia 11 maja do dnia 30 września,
kozy i koźlęta - od dnia 1 października do dnia 15 stycznia

Słownik terminów łowieckich

Sarna europejska (Capreolus capreolus):

Samiec – rogacz
Samica – koza
Młode – koźle
Nogi – cewki
Jasna plama na posladkach – lustro
Kiść włosów pod brzuchem u kozła – pędzel
Kiść włosów rozdzielająca lustro u kozy – fartuszek
Poroże – parostki
Stado saren - rudel

źródło: Kazimierz Biały, Podstawy Łowiectwa
B. Fruziński, Gospodarka łowiecka
K. Morow, Podręcznik oznaczania wieku zwierzyny
T. Pasławski, Podręcznik selekcjonera zwierzyny